ŞİŞLİ LİSESİ
Şişli, İstanbul
2011 | Eğitim, Yarışma
Şişli Lisesi mevcut binası yerine yapılması planlanan birkaç farklı işlevi bir arada bulunduracak, çok kullanıcılı lise kompleksinin kendi içindeki yoğunluk dengesini iyi kurabilmek ve aynı zamanda yakın çevresindeki kentsel ve yapısal değerlere katkı sağlayacak bir kentsel platform yaratmak tasarımın ana fikrini oluşturmaktadır. eğitim mekanları ile herkese açık spor salonu, çok amaçlı salon gibi kente açık sosyal mekanları fiziksel olarak ayırırken kullanıcıların birbirleri ile etkileşimini kopartmamak amaçlanmıştır. Bunu mimari projeye yansıtmak için iki temel “düzenleyici” eleman kullanılmıştır: birincisi, oldukça eğimli arazinin orta kotunda oluşturulan ve onu çevreleyen binaların ana avlusuna dönüşen “platform” ; ikincisi, okul içi dolaşımları barındıran eğimi uzunlamasına yararak platform ile okul arasında bir arakesit oluşturan “cam hol”.dür.
Günümüzde hedeflenen eğitim, dersliklerde öğretmen ve öğrenci arasındaki karşılıklı etkileşimle sağlanan bilgi transferinden fazlasıdır. Eğitim; bilgiyi almak, yorumlamak ve ona göre davranış biçimleri geliştirmektir. Bunun gerçekten mümkün olabilmesi, derslikte alınan bilginin yorumlanabilmesi için öğrencinin informal yollarla da şekillenmesi gerekmektedir. Bu bakış açısının, mimariye yansıması öğrencilerin, birbirleri ve başka kullanıcılar ile karşılaşacakları, etkileşecekleri mekânlar, kesişim noktaları yaratmaktır. İhtiyaç programından gelen farklı kullanıcılar, okul yerleşkesi için hem eğitim açısından hem de mimari olarak zenginleştirici katmanlar olarak kabul edilmiştir.
Yerleşim
Şehrin merkezinde, yoğun fiziksel çevre ve insan hareketi içerisinde konumlanan Şişli Lisesi’nde yapılar, kentsel karakteri olan bir açık alan etrafında yerleşmektedir. Her iki düzlemde de parselin ortasında (+86.00 kotu) yer alan, program yoğunluğu ve topografya izin verdiği ölçüde büyük olan bu avlu, içerdikleri işlevlere göre ilişkilendirilmiş ya da koparılmış yapılar tarafından tanımlanmaktır. Yapılar, çevredeki yoğunluğa da cevap verir şekilde parselin doğu, batı ve kuzey cephelerine yerleştirilmiştir. Ders bitiminde öğrencilerin tamamına yakınının Dr. Şevket Bey Sokağı’ndan Halaskargazi Caddesi’ne doğru yürüdüğü tespit edilmiştir. Bu öğrenci yoğunluğunun ve çevredeki insan hareketlerinin en fazla olduğu güney cephesinde yapılar açılarak, okul avlusunun şehir ile görsel bağlantısı sağlanmış ve aynı cephede yer alan merdivenlerle fiziksel olarak da sokakla bağlanmıştır. Merdivenler ile yol arasında +89.00 kotunda oluşturulan küçük platform, okul çıkışı yola kadar taşan öğrenci yoğunluğunun yeni yerleşkede, araç trafiğini engellememesini sağlamak ve araç girişlerini düzenlemek için düşünülmüştür. Bu platform üzerinden açık otoparka, acil durumlarda avluya inmek için kullanılacak rampaya ulaşılmaktadır. Platformun altında da kapalı otoparkın giriş rampası bulunmaktadır.
Dersliklerde başlayan eğitimin ikinci adımı olarak algıladığımız ve yerleşkenin iki sosyal omurgasından birincisi olan okul avlusu, etrafına yerleşen ve kendisini tanımlayan işlevlerin kamu kullanımına açık olanlar ve okula ait olanlar olarak yapısal olarak ayrıldığı, girişlerinin organize edildiği bir düzenleyici olmaktan öte öğrencilerin birbirleri ve diğer kullanıcılarla karşılaştığı, etkileştiği, ders saatlerinin dışında da vakit geçirecekleri bir sosyal platformdur. Merdivenlerden avluya indikten sonra önce kamuya açık işlevlere sonra okula ulaşılmaktadır. Okul yapısı ve diğer yapılar arasındaki ayrım ne kadar net olsa da, işlevlerin gerektirdiği bağlantılar da sınırlar esnetilerek sağlanmıştır. Çok amaçlı salonun fuayesine okuldan geçilebilmektedir. Kütüphaneye okul yapısından da avludan da giriş vardır. Spor salonu yapısının avlu kotunda olan kantine, avlunun korunaklı bölümünden ulaşılabilmektedir.
Parseli sınırlayan en yüksek kotun olduğu güneybatı köşesine yerleşen spor salonu, +92.00 kotuna oturmaktadır. Spor salonu yapısı, boyutları ile topografyanın baskın etkisinin avludan algılanmasını engellemektedir. Yapı, parselin güney cephesinden geri çekilerek Dr. Şevket Bey Sokağı’nda batıdan okula doğru yaklaşırken merdivenlere gelmeden avlu ile görsel bağlantı kurulmasını sağlamaktadır.
Spor salonu kolonlar üzerinde avlu zemininden kopartılarak avlunun bir bölümü yağıştan, güneşten korunaklı hale getirilmiş ve avlunun dört mevsim kullanımı sağlanmıştır. Çok amaçlı salon, girişi avludan olacak şekilde parselin doğu cephesinde +78.80 kotuna oturmaktadır. Hızla düşen eğimin avluda uçurum gibi algılanmasını ve doğu cephesinden yaklaşımda oluşabilecek duvar etkisini engellemektedir. Spor salonu ve çok amaçlı salon, yerleşimleri ile avlu platformunun topografya içinde fiziksel olarak oluşmasını sağlamaktadırlar.
Yukarıda (batı) spor salonu, aşağıda (doğu) çok amaçlı salon yapılarının arasından geçilerek ulaşılan okul yapısı, projenin ikinci sosyal omurgası olan cam hol etrafında organize edilmiştir. Cam hol, avlunun okul için özelleşmiş bir parçası, fiziksel olarak avludan kopmuş ancak güney cephesindeki cam yüzeylerle de algısal olarak avlu ile ilişkisini devam ettiren ve okula ait mekânlar arasında yükselen düşey bir platformdur. Cam hol; içindeki koridorlar, holler, asansör ve merdivenlerle okul içi hareketleri düzenleyen, ders dışı zamanlarda okul içinde farklı katlarda hareket eden öğrencilerin de galeriler yardımıyla algısal ilişki kurabildiği sosyal bir mekândır. Daha yoğun kullanılan derslikler, kuzeyden gelen difüz ışığı alacak şekilde konumlandırılmıştır. Güney cephesine daha seyrek kullanılan laboratuarlar yerleştirilmiştir. Yapının giriş katı ve ona bağlı asma kat okula ait idari işlevlere ayrılmıştır.
Sürdürülebilirlik
Dersliklerin büyük bir bölümünün açıldığı kuzey cephesinde, ışığın homojenliği için açılan cam yüzeyler, dışarıdan yalıtılmış duvar yüzeyleri ile dengelenmiştir. Okul yapısının görsel bütünlüğü açısından güney cephedeki dersliklerde de aynı cephe sistemi devam etmektedir. Bu dersliklerde gereken konfor kuvvetli güneş ışığına karşı güneş kırıcı panellerle sağlanmıştır.
Cam hol, okul yapısının iklimlendirilmesine katkıda bulunacak şekilde kış ve yaz için iki ayrı senaryoya göre tasarlanmıştır. Holün avluya bakan cephesinde cam yüzeyin arkasında beton taşıyıcıların arasına yerleştirilen çift yönlü güneş kırıcı paneller ile kışın holün ısıtmasına, yazın da soğutmasına katkı sağlanmaktadır. Güneş kırıcı panellerin koyu renkli yüzeyleri, kış aylarında geniş açı ile gelen güneş ışınlarını içeri alacak şekilde konumlandırılır. Bu konumda ısı tutularak, holün sıcaklığının dış hava sıcaklığının üzerine çıkması sağlanır. Sınıfların koridor cephesinde, tavana yakın bölümdeki camlar açıldığında hol içinde ısınan havanın yükselmesiyle sıcak havanın sınıflara transferi sağlanır. Güneş kırıcı panellerin beyaz renkli yüzeyleri, yaz aylarında dik açı ile gelen güneş ışınlarını yansıtacak şekilde konumlandırılır. Holdeki sıcak hava, çatıda açılan pencerelerle tahliye edilir ve holün sıcaklığı, her zaman dış hava sıcaklığından daha aşağıda tutulur. Sınıfların koridor cephesinde döşemeye yakın bölümünde yer alan camlar açıldığı taktirde holdeki daha soğuk havanın sınıflara transferi sağlanır. Ayrıca cam holde bulunan kolonlar, kirişler, merdiven taşıyıcıları gibi betonarme elemanlar da bu sistemi desteklemektedir. Kışın holün güney cephesinden gelen güneş ışığı ile ısı yüklenen betonarme elemanlar akşam dış hava sıcaklığı düşüp bina soğumaya başladığında, gündüz yüklendikleri ısıyı bırakarak, soğumayı yavaşlatır. Yazın da betonarme elemanların gündüz yüklendikleri ısı, gece açık bırakılan çatı pencerelerinden tahliye edilerek binanın soğumasına katkıda bulunulur.
Çok amaçlı salonun avluya bakan giriş cephesinden ayrı, Dr. Şevket Bey Sokağı üzerinde okulun girişinden itibaren başlayıp, parselinin önündeki parkın sırtı olarak devam eden, çevredeki eğimden dolayı aşağı doğru indikçe yükselen ve büyük bir kısmı opak olan cephesi, yeşil cephe olarak tasarlanmıştır. Çok amaçlı salon yapısının parkın düşeyde bir devamı olarak özellikle parselin güney sınırında yükselecek olan yeşil cephesi ve yeşil çatısı; çevre sıcaklığını dengelemeye, hava hareketini arttırmaya katkı sağlamaktadır. Yoğun araç ve insan trafiğinin gürültüsünü perdelemektir. Çevrenin sürdürülebilirliğine sağlanan katkının yanında kış aylarında çok amaçlı salon yapısı için de ısı kaybını yavaşlatmaktadır.
Cephe
Spor salonu ve çok amaçlı salon yapılarının aksine, okul yapısı organizasyonu sebebi ile daha parçalıdır. Benzer boyutlarda ve tekrarlanan derslik birimleri ve idari birimlerin oluşturduğu iki blok ile onları hem ayıran hem de bağlayan, bir anlamda okulun sosyal omurgası olan cam holün kompozisyonu değil, bir bütünüdür. Eğitim; bilgiyi almak, yorumlamak ve ona göre davranmak adımlarının bir bütünü olarak kabul edildiğinden, eğitimi temsil eden okul binasının cephesi de dersliklerin tekrarı olarak değil, bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Bazı özelleşmiş mekânlar dışında 80cm x 220cm ölçülerinde bir pencere biriminin her mekânda düşeyde ve yatayda tekrarı ile oluşan cephe düzeni, cephe yüzeyine kıyasla çok küçük bir birimin tekrarı sonucunda homojen bir görüntüye sahiptir.
Spor salonunun cephesinde, konsol döşemelere gelen yükü azaltmak ve mekânın doğal ışık kullanımını, içerdeki konfor düzeyini de düşürmeyecek şekilde arttırmak için yarı saydam aerojel dolu polikarbonat paneller tercih edilmiştir. Hafif bir strüktür tarafından taşınan bu panellerin dış yüzeyinde de pvc kaplı galvanizli çelik halatlar kullanılmıştır. Polikarbonat panellerin içindeki aerojel yüksek gözenekli yapısı ile birim ağırlıkta çok büyük yüzeyleri kaplama imkânı sağladığı gibi, tüm katı maddelere göre en düşük ısıl iletkenliğe ve çok düşük ses hızı ile çok iyi bir ses bariyeri olma özelliğine sahiptir.
Taşıyıcı Sistem
Ekonomikliği, uygulama kolaylığı ve sürdürülebilirliğe katkısı sebebi taşıyıcı sistem genel olarak betonarmedir. Spor salonu ve konferans salonunda, işlevleri gereği mekân içinde düşey taşıyıcı olamadığından, çatı örtüleri çelik elemanlarla taşınmaktadır. Spor salonu için 2m. yüksekliğinde çelik çatı makasları, konferans salonu için de 60cm. yüksekliğinde çelik kirişler öngörülmüştür. Betonarme döşemeler de 35cm. kalınlığında ve içinde 15cm. çapında PVC balon yerleştirilerek hafifletilmiş balon döşeme olarak kabul edilmiştir.
